cuộc khởi nghĩa hương khê

By Admin 20/04/2024 0
Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của công việc này đã và đang khắc ghi sự kết giục sứ mệnh hướng dẫn 10 năm kháng thực dân Pháp của đẳng cấp sĩ phu phong con kiến nước Việt Nam.

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức thị Đình nguyên vẹn tiến sỹ Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự tâm đầu ý hợp của ông là tướng mạo Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Bạn đang xem: cuộc khởi nghĩa hương khê

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Khi vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An đang được bùng phát nhiều trào lưu đấu giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa trước tiên là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó thứu tự là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa cơ, sau khoản thời gian được vua Hàm Nghi và đại tướng mạo Tôn Thất Thuyết kí thác nhiệm vụ tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở tỉnh Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng đang được tổ chức tụ hội, cải tiến và phát triển trở nên một trào lưu sở hữu quy tế bào to lớn, bên dưới sự chỉ huy thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tư tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên xuyên suốt 10 năm liên tiếp.

Ở tư tỉnh này, Phan Đình Phùng đang được phân tách địa phận trở nên 15 quân loại, mặt khác nhờ vào vị trí rừng núi trọng yếu, ông cho tới thi công lực lượng và hạ tầng võ thuật chủ yếu nằm tại vị trí nhì thị xã Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng đang được cho tới thi công tư địa thế căn cứ rộng lớn, cơ là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ lối thanh lịch Nghệ An. Đây là điểm dự trữ hoa màu và rèn đúc vũ trang.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) nhờ vào vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Dường như, Phan Đình Phùng còn cho tới lập điểm phía trên khối hệ thống hào lũy, vọng gác trại, kho lương bổng, bến bãi tập dượt,...Đây là 1 trong địa thế căn cứ rộng lớn vô buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm tại vị trí nhì xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị xã Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, sở hữu lối thanh lịch Lào, chống Khi bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi phía trên sở hữu địa hình hiểm trở, tựa sườn lưng vô sản phẩm Trường Sơn. Từ phía trên, nghĩa binh rất có thể theo dõi lối núi vô Quảng Bình, Quảng Trị, đi ra Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo dõi lối sông trở lại những vùng đồng vì chưng hoặc Khi quan trọng rất có thể lánh thanh lịch Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo hùn Phan Đình Phùng, sở hữu những trí thức như tiến sỹ Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm êm Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân mật kể từ quần chúng làm việc túng thiếu khổ sở như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan chống Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được tạo thành 15 quân thứ: tỉnh Hà Tĩnh sở hữu 10, Nghệ An sở hữu 2, Quảng Bình sở hữu 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được thi công bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị xã, sở hữu là xã, và lấy thương hiệu điểm cơ nhằm gọi. Liệt kê đi ra như sau:

  1. Khê loại ở thị xã Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị xã Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị xã Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng chống Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị xã Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở làng mạc Tình Diệm nằm trong thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở làng mạc Trung Lễ, nằm trong thị xã Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị xã Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị xã Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm chống Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị xã Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Tắc.

Mỗi quân loại sở hữu kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân sở hữu phục trang và một loại giống như nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài các loại thường thì, chúng ta còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần hoa màu và của nả hầu hết là nhờ quần chúng góp phần.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê nhờ vào vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự nhằng nhịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân nghiền hoạt động và sinh hoạt, tấn công quân Pháp vì chưng nhiều mẫu mã, như: công vọng gác, ngăn lối tiếp tế, người sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra bên ngoài vọng gác nhằm khử chúng ta...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê rất có thể chia thành nhì tiến trình chính:

Ban đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là tiến trình sẵn sàng, thi công lực lượng và hạ tầng võ thuật. Sau một vài ba trận tập dượt kích và kháng càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng cho tới quân rút về làng mạc Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tấn công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê vượt lên suy giảm, Phan Đình Phùng kí thác quyền lãnh đạo cho tới Cao Thắng nhằm đi ra Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, TP Bắc Ninh,...mò mẫm sự tương hỗ và kết hấp thụ quân group.

Ở lại tỉnh Hà Tĩnh, Cao Thắng với những lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...đem quân cho tới làng mạc Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, thi công khối hệ thống vọng gác lũy[6], rèn đúc vũ trang,...

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên tỉnh Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, nhưng mà lực lượng thời điểm này đang được có tầm khoảng ngàn bộ đội và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy vô công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn cho tới không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt đi ra từng tư tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện cản ngăn tuyến phố đi đi lại lại Bắc-Nam và công việc kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Xem thêm: thuật ngữ thuộc tính dùng trong hệ cơ sở dữ liệu quan hệ là để chỉ đối tượng

Đối phó lại, thực dân Pháp cho tới sắp xếp nhiều vọng gác lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng điểm và khiên chế hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương đang được cho tới lập cho tới trăng tròn vọng gác, từng vọng gác có tầm khoảng 30 bộ đội đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời hạn kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tư tỉnh bên trên đang được kết hợp và hoạt động và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tấn công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh đang được tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ vô tiến trình này, nhằm tập dượt kích và kháng càn quét tước, như là:

  • Trận kháng càn ở Cồn Chùa và Khe Đen bởi Đề Niên (Phan chống Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công vọng gác Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn vô thời điểm cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận kháng càn ở La Sơn và Thường Sơn bởi Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo vô mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tấn công ngăn quân Pháp bên trên làng mạc Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) bởi Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo vô tháng bốn năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) vô tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, vọng gác Trường Lưu còn bị nghĩa binh tấn công lần tiếp nữa, rồi tiếp sau là tấn công vọng gác Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận bại nhức, Tính từ lúc đầu năm mới 1892 trở cút, thực dân Pháp cho tới cởi nhiều cuộc càn quét tước, vô số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn vô khu vực Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, vô thời điểm đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng kháng trả bên trên địa điểm, một group không giống cút hoạt động và sinh hoạt ở đàng sau sườn lưng đối phương, buộc chúng ta cần rút về vì thế kinh hãi bị tấn công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, đang được xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến thủ tấn công vọng gác Trung Lễ. Sau cơ, chống hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến thủ tấn công thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì cho tới quân fake thực hiện bộ đội khố xanh lơ bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê bởi chống hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo đang được táo tợn tập dượt kích vô tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh, đập phá được căn nhà lao và giải tỏa rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù tội.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía tăng mạnh càn quét tước, thu hẹp phạm vi hoạt động và sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống mò mẫm cơ hội hạn chế đứt liên hệ trong số những quân loại, và thân mật nghĩa binh với quần chúng.

Để đập phá thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng trả khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi cởi trận tiến công rộng lớn vô tỉnh lỵ Nghệ An. Trên lối hành binh, nhiều vọng gác trại đối phương bị đập phá vứt. Nhưng trận tiến công vọng gác Nu ở Thanh Chương (một thị xã miền núi nằm tại vị trí phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng trĩu rồi quyết tử khi 29 tuổi hạc, tạo ra tổn thất rộng lớn cho tới nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị tổn thất người hàng đầu tài đảm bảo chất lượng, quân Pháp gia tăng binh sĩ rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tấn công trả những cuộc vây quét tước, tuy nhiên quyền lực của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho tất cả những người cho tới vây căn nhà Trương Quang Ngọc ở làng mạc Thanh Lang, nằm trong thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo thù địch cho tới việc ông bắt vua Hàm Nghi kí thác cho tới quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, chống hộ Thuân lại đem quân tập dượt kích vô tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh lần tiếp nữa, tuy nhiên tiếp sau đó cần thoái lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị xã Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân mật Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác vô việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan lại thân mật Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier đem tía ngàn quân cút đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương che lối tiếp vận, nên vũ trang, hoa màu, quân số thảy đều thiếu thốn thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi lượt đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ rất có thể chạy xung quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu vượt lên tía ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng đang được tập dượt hiệp lực lượng, tấn công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất quá nhiều vũ trang và bị thịt bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông cho tới quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, mặt khác sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân mật loại sông, thì ông cho tới đập phá đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhảy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhì mặt mũi bờ xông đi ra tấn công nên bị thương vong thật nhiều. Theo căn nhà sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị tổn thất non, còn tồn tại tía sĩ quan lại và bên trên trăm bộ đội bị xài khử [13].

Đây là trận thắng ở đầu cuối, vì thế ngay gần tía ngàn quân bởi Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu kịch liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng trĩu, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhì ngày sau khoản thời gian thủ lĩnh Phan Đình Phùng tổn thất, Nguyễn Thân mới mẻ cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau cơ, Nguyễn Thân cho tới quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sập dầu nhen nhóm cho tới xương thịt ông cháy trở nên tro, rồi trộn vô dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Xem thêm: giá cả hàng hóa là gì

Sang đầu năm mới 1896, một trong những lãnh đạo thứu tự tổn thất vì thế ở lâu điểm rừng sâu sắc nước độc, một trong những bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị thịt [16], một trong những không giống thì rút qua chuyện Xiêm La[17] hoặc đi ra sản phẩm...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới phía trên kết giục.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi vào cuối thế kỷ 19, kéo dãn dài xuyên suốt 10 năm, sở hữu quy tế bào to lớn, sở hữu tổ chức triển khai kha khá nghiêm ngặt, lập được không ít chiến công và tạo ra cho tới quân Pháp tổn thất u ám. Cuộc khởi nghĩa đang được kêu gọi mà đến mức cao chừng sự cỗ vũ và tiềm năng đồ sộ rộng lớn của quần chúng (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng vì chưng và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh đang được dữ thế chủ động dùng những công thức tác chiến linh động, phát minh, tạo ra một loạt được súng ngôi trường khuôn Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí là còn sầm uất rộng lớn quân triều đình Khi đối đầu với Pháp, tuy nhiên ở đầu cuối vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại bởi nhiều nguyên vẹn nhân, hầu hết là vì nghĩa binh không biết link, tập dượt hiệp lực lượng, cải tiến và phát triển trở nên trào lưu toàn nước. Vì bị xa lánh vô vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao ngót và tổn thất tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của thành phần hướng dẫn trào lưu Cần vương vãi thưa chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được lưu giữ thêm 1 thời hạn rồi tan tung.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất phiên bản Tân Việt, TP.Sài Gòn, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập dượt Trung). Tác fake tự động xuất phiên bản, TP.Sài Gòn. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2). Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, tập dượt 1, phần 1. Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên công ty biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), TP.Sài Gòn, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 4). Nhà xuất phiên bản Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người làng mạc Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng mạo của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau Khi khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tấn công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và thanh lịch Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, thi công địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn thanh lịch Thái Lan, tạo ra hạ tầng trả thanh niên nước Việt Nam thanh lịch Trung Quốc hoạt động và sinh hoạt. Ông tổn thất bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ vô buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng đang được rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng đang được cho tới thi công một khối hệ thống vọng gác lũy tựa sườn lưng vô sản phẩm Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín tía phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu vớt lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn. Dường như, ở phía trên còn tồn tại lỗi thoát thanh lịch Lào, sở hữu lối thanh lịch Nghệ An, vô Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong tỉnh Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến thủ vô phía trên có duy nhất một tuyến phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy nhưng mà những địa thế căn cứ này đang được tại vị cho tới ngày ở đầu cuối của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này bởi Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, vì vậy đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo dõi Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo dõi Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh cho tới biết: Trước phía trên, thực dân Pháp tung tin tưởng Phan Đình Phùng tổn thất vì thế dịch kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo dõi bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông đang được quyết tử gan góc (dẫn theo dõi Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam, tập dượt 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo dõi Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước tấp tểnh thế, tuy nhiên sau lại cho tới đem chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tấn công dẹp được cuộc khởi nghĩa này nhưng mà Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho cho tới Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chỉ đạo của chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh nghịch tam hạng. Đến Khi già cả yếu ớt về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị dịch điên loạn nhưng mà bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách đang được dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp đang được cho tới xử quyết 23 người vô cấp cho lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách đang được dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua chuyện Xiêm La, về sau phát triển thành hạ tầng của nước Việt Nam Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước Việt Nam trong thời hạn vào đầu thế kỷ trăng tròn (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2, tr. 85).